دیپلماسی ایرانی و سوغات آمریکایی
http://shahrara.com/js,text.ajax?y=1392&m=7&d=8&p=16&n=01
رضا دانشمندی
گرچه در روابط میان‌فردی و معمول هم مهم است که چه کسی برای تعامل با دیگری، دست دراز می‌کند؛ اما این حساسیت و اهمیت در مناسبات دیپلماتیک صد‌چندان می‌شود.
پس از تماس تلفنی دکتر روحانی و رئیس‌جمهور آمریکا، اظهارات متفاوت و گاه متناقضی درباره این تماس مطرح شد.
روایت ایرانی این تماس تلفنی از زبان سیدعباس عراقچی که در مذاکره‌های نیویورک حضور داشته با اهمیت است. عراقچی در برنامه تلویزیونی «نگاه یک» گفت: درخواست دیدار از سوی آمریکا مطرح شد.
«پیتر بیکر»، خبرنگار نیویورک‌تایمز در کاخ سفید هم روایت مشابهی دارد. بیکر به نقل از یک مقام ارشد دولت اوباما که خواسته به دلیل حساسیت‌های دیپلماتیک نامش فاش نشود، نوشت: کاخ سفید تمایل اوباما به ملاقات با روحانی را به ایرانی‌ها اعلام کرده بود. این نقل‌قول سخن عراقچی را تایید می‌کند.
عراقچی ادامه ماجرا را این‌گونه توضیح داد: مذاکراتی بین نمایندگی ما و آن‌ها مطرح شد، زمانی که ما نپذیرفتیم طرفین درباره ایده‌های دیگری بحث کردند و از سوی کارشناسان دو طرف بر روی آن کار شد و در نهایت ایده گفتگوی تلفنی مطرح گردید و آقای اوباما بودند که تماس گرفتند و این گفتگوی تلفنی انجام شد. عراقچی با به‌کارگیری افعال مجهول، مشخص نکرد که «ایده گفتگوی تلفنی» را کدام‌یک از دو طرف مطرح کرد.
«پیتر بیکر» که مسئول پوشش اخبار اوباما و دولت اوست به نقل از همان مقام آمریکایی، ادعا می‌کند: پس از طرح پیشنهاد اوباما، وقتی ایرانی‌ها تماس تلفنی را پیشنهاد دادند، کاخ سفید شگفت‌زده شد.
کاخ سفید درخواست ملاقات کرد
با مقایسه این دو روایت، مشخص می‌شود که این کاخ سفید بوده که پیشنهاد ملاقات را مطرح کرده است. هیئت ایرانی هم یا باید این درخواست را رد می‌کرده یا می‌پذیرفته است که سرانجام این پیشنهاد را به شکلی «ایرانی» می‌پذیرد. نباید از یاد برد که دیپلماسی در خلأ اتفاق نمی‌افتد و تحت‌تاثیر عوامل متعددی از جمله «فرهنگ» یک سرزمین است؛ البته بی‌شک ملاحظات دیگری هم در بین بوده و شاید همان‌طور که خبرنگار نیویورک‌تایمز اشاره کرده :«دکتر روحانی با تماس تلفنی به‌جای گفتگوی رودررو از معضلی سیاسی اجتناب کرده است» تا تصویرش در کنار اوباما قرار نگیرد، موضوعی که می‌توانست دردسرساز باشد.
محتوای تماس تلفنی
خبرنگار نیویورک‌تایمز درباره محتوای تماس اعلام کرد: اوباما حدود ساعت 2:30 دقیقه بعدازظهر در دفتر «اوال» Oval office کنار تلفن قرار گرفت، دستیاران و یک مترجم هم به او پیوستند. اوباما در این تماس گفت که به حق ایران برای دستیابی به انرژی هسته‌ای احترام می‌گذارد؛ ولی بر ممانعت از تولید تسلیحات هسته‌ای تاکید کرد. رئیس‌جمهور آمریکا همچنین موضوع سه آمریکایی بازداشت شده در ایران را هم مطرح کرد. در دقایق پایانی تماس اوباما از ترافیک نیویورک عذرخواهی کرد.
خوش‌بین‌ها و بدبین‌ها
آمریکایی‌هایی طرفدار روابط نزدیک‌تر بین دو کشور، خوش‌بین هستند. ژوزف کرینکیون مدیر یک موسسه پژوهشی که در ضیافت شامی دکتر روحانی را در نیویورک دیده است، گفت: تماس تلفنی به تاریخ نپیوست؛ این تماس به تغییر بنیادین در روابط ایران و آمریکا کمک می‌کند. وی افزود: در گذرگاه بسیار متفاوتی قرار داریم.
اما بعضی هم محتاط هستند و استدلال می‌کنند که ایران حاضر به برقراری ارتباط است، صرفا چون تحریم‌ها اقتصادش را به خطر انداخته است. در این رابطه، نیویورک‌تایمز از «اریک کنتور»، نماینده جمهوری‌خواه ویرجینیا یاد می‌کند که از اوباما انتقاد کرده و مدعی شده که چرا از ایران نخواسته دست از حمایت تروریسم و حکومت سوریه بردارد. او که از مدافعان گروهک تروریستی منافقین است، گفته: تاسف‌بار است که اوباما حق مردم ایران برای انرژی هسته‌ای را به رسمیت می‌شناسد؛ اما بر حقوق آن‌ها برای آزادی، حقوق بشر یا دموکراسی تاکید نمی‌کند.
ناموسی شدن ماجرا!
«جودی رودورن»؛ خبرنگار نیویورک‌تایمز در بیت‌المقدس درباره بازتاب این تماس تلفنی، نوشت: برای رژیم اسراییل و دولت‌های خلیج فارس مانند عربستان سعودی، تماس تلفنی روز جمعه روسای جمهور ایران و آمریکا به لحاظ ژئوپلتیک به این معناست که بهترین دوست خود را در حال معاشقه با رقیب اصلی‌تان پیدا کنید.
او این تماس تلفنی را «هشدار به پایتخت‌های خاورمیانه که متحدان آمریکا هستند» می‌داند و می‌نویسد: آن‌ها به صداقت ایران شک دارند و از تمایل اوباما برای تعامل دیپلماتیک می‌هراسند.
دیوار برلین فرو ریخت
«رودورن» به وب‌گردی پرداخته و نظر مخالفان رابطه با ایران را جمع‌آوری می‌کند. او به یادداشت یک استاد دانشگاه در خلیج فارس در توییتر اشاره می‌کند که این تماس تلفنی را به «فروریختن دیوار برلین» تشبیه کرده است. یک قانون گذار اسرائیلی در مصاحبه‌ای رادیویی گفت که امیدوار است اوباما «نویل چمبرلین» بعدی نباشد. «جمال خاشقجی»، روزنامه‌نگار سعودی نزدیک به خاندان سلطنتی گفت: درباره تعامل مخفی میان ایران و آمریکا تردیدهای فراوان و حتی پارانویا وجود دارد.
اوبامای ساده‌لوح
«مصطفی العنی»، تحلیلگر ساکن دوحه، ادعا کرد سعودی‌ها تصور می‌کنند که اوباما «متحد قابل اعتمادی نیست؛ چراکه او متمایل به سوری‌ها و ایرانی‌ها شده است». «میشل الجرجاوی»، تحلیلگر سیاسی هم که ساکن امارات متحده عربی گفت: بدبینی فراوانی وجود دارد و این تصور را تقویت می‌کند که اوباما بسیار ساده‌لوح است – او درباره اخوان‌المسلمین و بشار اسد هم ساده‌لوحانه برخورد کرد و اکنون درباره ایران هم ساده‌لوح است.
«سلمان شیخ»، مدیر مرکز بروکینگز دوحه هم اعلام کرد: دولت‌های خلیج فارس این را تلاشی برای توازن قوا تلقی می‌کنند. تهدیدهای اوباما و جذابیت روحانی، ناخوشایند است. آنچه آن‌ها به عنوان یک نیرنگ آمریکایی درباره موضوع هسته‌ای خواهند دید، می‌تواند پیامدهای گسترده‌ای برای توازن قوا داشته باشد». اعراب حامی غرب درباره تغییر در توازن قوا به نفع حکومت ایران و متحدانش نگرانی مشترکی دارند.
خشم صهیونیست‌ها
«جودی رودورن»، خبرنگار نیویورک‌تایمز به سراغ تحلیلگران اسرائیلی هم می‌رود. به ادعای او، آن‌ها درباره آنچه سیاست‌های ضعیف و متزلزل دولت اوباما در قبال خاورمیانه تلقی می‌کنند؛ نگران هستند، پس از بحران استفاده از تسلیحات شیمیایی در سوریه، بعضی می‌گویند تماس تلفنی اوباما با روحانی ممکن است منجر به پذیرش صلح‌آمیز بودن برنامه هسته‌ای ایران از سوی واشنگتن شود، چیزی که از نظر اورشلیم «معامله‌ای بد» تلقی می‌شود.
همچنین، «یوزی ربی»، مدیر مرکز پژوهش‌های خاورمیانه در دانشگاه تل‌آویو گفت: بخشی از نقشه ایجاد شکاف میان آمریکایی‌ها، اروپایی‌ها و اسرائیل است. متنفرم که این را بگویم؛ اما ایرانی‌ها درصدد تغییر کل بازی
هستند.
«لنداو»، تحلیلگر اسرائیلی دیگری است که اصرار دارد جهان نباید به نطق روحانی در نیویورک توجه کند؛ بلکه باید متوجه ادامه فعالیت هسته‌ای ایران باشد. او به نامه 20 صفحه‌ای 12 سپتامبر ایران به آژانس بین‌المللی انرژی اتمی اشاره کرده و می‌گوید: با آمدن روحانی چیزی عوض نشده است. او و سایر تحلیلگران همچنین یادآوری می‌کنند که روحانی مذاکره‌کننده هسته‌ای ایران در توافق سال 2003 است که بعدا نقض شد.
مذاکره به مثابه استتار
چن‌کین، پژوهشگر ارشد مرکز جیمز مارتین برای مطالعات عدم اشاعه تسلیحات هسته‌ای در واشنگتن، می‌نویسد: روحانی این ارزیابی را تایید کرد که ایران از فضای آرام مذاکرات به‌عنوان پوشش و استتاری استفاده خواهد کرد تا برنامه هسته‌ای خود را پیش برد. از نظر این تحلیلگر بدبین «هدف اصلی در مذاکرات صرفا به دست آوردن زمان» است.
لطفا سوغاتی‌هایمان! را پس دهید
آمریکایی‌ها جام نقره ای 2هزار و 700 ساله‌ای را که 1382 به آمریکا قاچاق شده بود، به هیئت ایرانی در نیویورک تحویل دادند.
وب‌سایت شبکه آمریکایی CNN به نقل از صفحه وزارت خارجه آمریکا در توییتر اعلام کرد که مقام‌های آمریکایی این جام را مستقیما به محمدعلی نجفی، رئیس سازمان میراث فرهنگی و گردشگری تحویل دادند.
CNN مدعی است که نجفی به این شبکه گفته: «این جام را به‌عنوان سوغات آمریکایی‌ها برای مردم ایران می‌بریم». همچنین این شبکه هم یادآوری کرده: در فرهنگ ایرانی، سوغاتی که از فرنگ آمده باشد ناقابل تلقی نمی‌شود.
به هر حال، امید است دولت اوباما سایر اموال و دارایی‌های بلوکه و سرقت شده ایران را به نام سوغاتی یا تحت هر نام دیگری به صاحبانش بازگرداند.
